Onderzoek naar vernieuwend opleiden
*UPDATE*
Tijdens het Velon Congres op 18 en 19 maart 2024 geven we tijdens een van de parallelsessies een update over ons onderzoek.
Over het onderzoek
In het NRO onderzoek Samen Vernieuwend Opleiden kijken we naar innovatieve opleidingspraktijken voor leraren op en over de grenzen van opleidingsinstituut en werkveld, ook wel grenspraktijken genoemd.
Het onderzoek richt zich op het groeiend aantal plekken in Nederland waar het opleiden van leraren een nieuwe dimensie krijgt en lerarenopleidingen en scholen samen uitgedaagd worden nieuwe opleidingsroutes te ontwikkelen waarmee studenten tevens leren om toegerust te worden voor deze nieuwe onderwijspraktijken. Daarbij staan twee onderzoeksvragen centraal:
- Hoe verloopt de samenwerking tussen scholen en opleidingsinstituten in grenspraktijken van lerarenopleidingen? Hoe kunnen deze grenspraktijken getypeerd worden en welke uitdagingen, belemmeringen en leermechanismen spelen een rol?
- Tot welke (nieuwe) kenmerken in het beoogde (a), uitgevoerde (b) en gerealiseerde (c) opleidingscurriculum leidt de samenwerking in deze grenspraktijken?
Centraal staat een kwalitatieve onderzoeksaanpak naar vijf concrete casussen, gekozen op basis van de volgende criteria:
- Als onderdeel van initiële opleidingstrajecten (minimaal 30 ec):
- Start uitvoering met studenten 2022 of eerder;
- Nieuwe opleidingskaders- en vormen;
- In de context van Samen opleiden;
- Spreiding over po/pabo en tweedegraads/vo opleidingen;
- Spreiding over hogescholen.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door Fontys Hogeschool (penvoerder), Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Windesheim en Hogeschool Viaa en leraaronderzoekers uit de Vereniging voor Agora Scholen en het Platform Eigentijds Onderwijs PLEION. Het onderzoek loopt van september 2021 tot september 2025.
In juni 2024 verschijnt in het themanummer van het Tijdschrift voor Lerarenopleiders (TvL) over vernieuwing van lerarenopleidingen een artikel over de eerste fase van het onderzoeksproject. Het artikel is getiteld: Balanceren tussen ‘courage’ en ‘care’: omgaan met paradoxen bij de vernieuwing van lerarenopleidingen. Lees hieronder alvast een samenvatting:
Maatschappelijke ontwikkelingen, onderwijskundige vernieuwingen en het lerarentekort leiden tot andere verwachtingen van scholen ten aanzien van de lerarenopleidingen. Veel opleidingsinstituten nemen daarom samen met scholen initiatieven om de opleidingsprogramma’s voor leraren te vernieuwen. Daarbij speelt niet alleen de vraag wát er veranderd moet worden, maar ook de vraag langs welke route die vernieuwing geïmplementeerd kan worden. In dit artikel wordt de veranderstrategie van zes vernieuwingsinitiatieven van Nederlandse lerarenopleidingen onder de loep genomen. Elke casus kent een eigen context en dynamiek, met als rode draad de zoektocht naar een passende balans tussen ‘courage’ en ‘care’.
Bij ‘courage’ gaat het om een fundamentele verandering, waarbij in één keer een grote stap gezet wordt, los, naast of ter vervanging van het bestaande. Bij ‘care’ gaat het om de zorg voor het bestaande, waarbij binnen de kaders van de vigerende praktijk voorzichtige stappen worden gezet naar nieuwe aanpakken. De zes casussen laten zien dat bij vernieuwen via een ‘care’-aanpak bestaande tradities en opleidingskaders de ruimte voor vergaande veranderingen inperken, terwijl innovaties via een ‘courage’-aanpak vaak kleinschalig en geïsoleerd zijn, waardoor ze weinig invloed uitoefenen op de praktijk van de mainstream opleidingen. Vanuit een veranderkundig perspectief is hier sprake van een onvermijdelijke paradox, die niet genegeerd kan worden. Het (h)erkennen en bespreekbaar maken ervan kan in de gegeven innovatiecontext spanningen kanaliseren, de continuïteit van innovatieproces bevorderen en bijdragen aan een passende balans tussen courage- en care.
Lees hier de verslagen terug van dit onderzoek:
Spring Leiden
Spring is een deeltijd lerarenopleiding waar wordt opgeleid tot leraar voor scholen waarbij de pedagogiek centraal staat. Deze opleiding biedt de mogelijkheid om in twee tot vier jaar een lesbevoegdheid te behalen. Hiermee kan er gewerkt worden op een school met een vernieuwend onderwijsconcept, binnenstadsscholen of op een reguliere school. Het curriculum ontstaat mede vanuit de interactie tussen de student, medestudenten en opleiders. Met elkaar vormen ze een leergemeenschap.
HvA Lerarenopleiding Pedagogiek
De voltijdopleiding Leraar Pedagogiek combineert 2 werelden: de pedagogiek over opvoeden en opgroeien en het leraarschap. Je kunt als student 2 diploma’s binnen 4,5 jaar halen. Als leraar pedagogiek EN leraar in het vak naar eigen keuze.
Leerlab Han
Het Leerlab is een open ruimte rondom eigentijds onderwijs voor studenten, lerarenopleiders, onderzoekers en mensen uit het werkveld. Enerzijds biedt het LeerLab ruimte aan studenten om zich onder te dompelen in eigentijdse onderwijsvormen, anderzijds biedt het LeerLab ruimte voor het experimenteren en onderzoeken van eigentijdse didactiek. Deze ervaringen worden gedeeld met lerarenopleiders.
Pabo Social Work/zorg Hanze
De lerarenopleiding Basisonderwijs (pabo) en de opleiding Social Work wordt gecombineerd in het 1e jaar Pabo-Social Work. Er wordt een orientatie gedaan om met een brede blik de ontwikkeling en de leefomgeving van kinderen te bekijken. Het is de combintatie tussen onderwijs en jeugdhulp.
Brede leergemeenschap Windesheim
Als afspiegeling van het beroep in de toekomst leiden we studenten op in brede leergemeenschappen; docenten in VO en MBO zijn immers ook altijd werkzaam in een heterogene groep docenten die onderwijs aan een groep leerlingen/studenten verzorgt. Dit betekent dat een student vanaf dag één in twee leergemeenschappen actief is: de vakspecifieke leergemeenschap (bijvoorbeeld van Wiskunde) en de brede leergemeenschap (die altijd gekoppeld is aan een Opleidingsschool). De helft van de studiepunten is de student actief in de vakspecifieke leergemeenschap en de andere helft in de brede leergemeenschap. In de brede leergemeenschap wordt specifiek aandacht besteed aan de brede professionele basis (BPB). De studenten werken binnen de leerlijn BPB in gemengde groepen projectmatig aan vraagstukken binnen de Opleidingsscholen.